Một trong những điều người tiêu dùng quan tâm nhất khi mua máy biến áp là tỉ số của thiết bị điện này. Vậy tỉ số máy biến áp là gì và công thức tính tỉ số này ra sao? Cùng đi tìm câu trả lời ở bài viết dưới đây nhé!
Máy biến áp là gì?
Trước khi tìm hiểu về tỉ số máy biến áp, cần nắm được máy biến áp là gì, cấu tạo và nguyên lý hoạt động của thiết bị điện này.
Hiểu một cách đơn giản, máy biến áp là thiết bị giúp thay đổi điện áp của dòng điện xoay chiều nhưng không làm biến đổi tần số.
Về cấu tạo, máy biến áp gồm 2 cuộn dây là cuộn sơ cấp với N1 vòng và cuộn thứ cấp với N2 vòng. Số vòng dây ở cuộn sơ cấp và cuộn thứ cấp phải khác nhau, tuỳ từng kiểu máy mà N1 có thể lớn hơn hoặc nhỏ hơn N2. Trong đó, cuộn dây sơ cấp được nối với mạch điện xoay chiều, cuộn dây thứ cấp được nối với tải tiêu thụ điện. Ngoài ra, máy còn phần lõi làm từ các lá sắt mỏng được ghép lại với nhau và được cách điện để ngăn dòng Fu-cô cũng như tăng cường từ thông qua mạch điện.
Về nguyên tắc hoạt động của máy biến áp, khi đặt điện áp xoay chiều với tần số f tại hai đầu cuộn dây sơ cấp sẽ tạo ra sự biến thiên từ thông ở 2 cuộn dây. Từ thông này được ký hiệu làφvớiφ = φ0cosωt. Từ thông qua cuộn dây sơ cấp và cuộn dây thứ cấp lần lượt làφ1 vàφ2, vớiφ1 = N1φ0cosωt,φ2 = N2φ0cosωt.
Lúc này, ở cuộn dây thứ cấp xuất hiện suất điện động cảm ứng gọi là e2 có biểu thức. Nhìn chung, nguyên lý hoạt động của máy biến áp là dựa trên hiện tượng cảm ứng điện từ.
Công thức tính tỉ số máy biến áp
Ta gọi N1, N2 lần lượt là số vòng dây của cuộn sơ cấp và cuộn thứ cấp; U1, U2 là điện áp ở 2 đầu cuộn sơ cấp và cuộn thứ cấp; I1, I2 lần lượt là cường độ hiệu dụng của dòng điện ở 2 đầu cuộn sơ cấp và cuộn thứ cấp. Tỉ số điện áp ở 2 đầu cuộn thứ cấp chính bằng tỉ số vòng dây ở 2 cuộn tương ứng.
Do tỉ số e2/e1 không thay đổi theo thời gian, có thể thay tỉ số này bằng giá trị hiệu dụng. Do điện trở thuần của cuộn dây sơ cấp rất nhỏ nên có thể coi U1 = E1, trong khi mạch thứ cấp hở nên ta có U2 = E2.
Công thức tính tỉ số máy biến áp như sau:
– Nếu N1 < N2 => U1 < U2, máy biến áp này là máy tăng áp.
– Nếu N1 > N2 => U1 > U2, máy biến áp này là máy hạ áp.
Vì máy biến áp có mức hao phí không đáng kể nên công suất ở 2 đầu cuộn sơ cấp và cuộn thứ cấp coi như bằng nhau.